اگه تا حالا فصل بهار رو توی کاشان گذرونده باشی، حتما عطر گل محمدی رو حس کردی که توی هوا پیچیده و حال و هوای خاصی به شهر داده. اونایی که تجربه‌اش کردن می‌دونن گلابگیری توی کاشان فقط یه کار معمولی نیست؛ یه رسم قدیمیه که پر از عشق، خاطره و اصالت ایرانیه.
قصه‌ی گلابگیری توی کاشان، قدمتش می‌رسه به صدها سال پیش. بعضی‌ها می‌گن ریشه‌اش به دوران صفویه برمی‌گرده، اون‌وقتا که گلاب فقط برای خوشبو کردن نبود و توی مراسم مذهبی، طب سنتی و حتی پادشاهی استفاده می‌شده. کاشان با اون آب‌وهوای خاص و خاک حاصلخیزش، کم‌کم شد قطب گل محمدی و گلاب ایران.
گلاب اون‌وقتا یه جور دارو حساب می‌شد. برای دل‌درد، سردرد، بی‌خوابی، حتی برای ضدعفونی کردن و آرامش دادن ازش استفاده می‌کردن. یه چیزی شبیه روغن آروماتیک امروزی، ولی با عطر ایرانی!
مراسم گلابگیری یکی از اصیل‌ترین و قدیمی‌ترین رسم‌های مردم کاشانه. این مراسم فقط یه فرآیند تولید نیست، بلکه ترکیبیه از فرهنگ، کار گروهی، عشق به طبیعت و سنت. توی این آیین همه چی با عطر گل محمدی شروع می‌شه و با لبخند مردم و بخارهای خوشبو ادامه پیدا می‌کنه.
مراسم گلابگیری هر سال از اوایل اردیبهشت تا اواسط خرداد توی شهرهای مختلف اطراف کاشان مثل قمصر، نیاسر، برزک، و ون برگزار می‌شه. این بازه دقیقاً زمانیه که گل محمدی توی اون مناطق شکوفه می‌ده و باید همون موقع چیده بشه تا عطر و کیفیتش حفظ بمونه.
۱. چیدن گل‌ها
همه چی با چیدن گل محمدی شروع می‌شه. از صبح زود، وقتی آفتاب هنوز حسابی بالا نیومده، خانواده‌ها و کارگرها می‌زنن بیرون و شروع می‌کنن به جمع‌کردن گل‌ها. باید آروم چیده بشن که له نشن، چون کیفیت گلاب به سلامت گل‌ها بستگی داره.
۲. جمع کردن گل‌ها توی دیگ
گل‌های چیده‌شده رو توی دیگ‌های مسی بزرگ می‌ریزن. برای هر دیگ، یه مقدار مشخص گل و آب می‌ریزن (معمولاً ۳۰ کیلو گل با حدود ۸۰ لیتر آب).
۳. بستن در دیگ و شروع جوشوندن
درِ دیگ رو می‌ذارن و با یه خمیر گِلی کاملاً می‌بندن تا بخار بیرون نزنه. بعد دیگ رو می‌ذارن روی شعله مستقیم (قبلاً از هیزم استفاده می‌شد، الان بعضیا گاز هم استفاده می‌کنن). بخار حاصل از جوشیدن گل و آب، از یه لوله فلزی یا آلومینیومی رد می‌شه که به یه ظرف سرد وصله.
۴. جمع شدن گلاب
بخار توی ظرف سرد تبدیل به مایع می‌شه و قطره قطره گلاب ازش در میاد. معمولاً گلابگیری سنتی بین ۴ تا ۵ ساعت طول می‌کشه.
۵. گلاب دوآتیشه
اگه بخوان گلاب غلیظ‌تر و معطرتر بشه، گلاب تولیدشده رو دوباره با گل تازه می‌جوشونن. به این نوع، «گلاب دوآتیشه» می‌گن که خیلی خاص و گرون‌تره.
وقتی حرف از گلابگیری می‌زنیم، فقط منظورمون یه کار کشاورزی یا تولیدی نیست. توی کاشان، گلابگیری یه آیینه از فرهنگ و روح زندگی مردمه. یه آیین قدیمی که نسل به نسل منتقل شده و با همه‌ی تغییراتی که زمان آورده، هنوزم با شکوه و اصالت برگزار می‌شه.
«آیین» به معنی یه مراسمیه که با نظم، باور، احترام و یه‌جور تقدس برگزار می‌شه. حالا گلابگیری توی کاشان فقط جوشوندن گل محمدی نیست. یه برنامه‌ی کامل فرهنگی و اجتماعی‌ـه که مردم توش باهم جمع می‌شن، همکاری می‌کنن، جشن می‌گیرن، مهمون‌نوازی می‌کنن و یه اتفاق قشنگ رقم می‌زنن.
مراسم گلابگیری هر سال از اوایل اردیبهشت شروع می‌شه، معمولاً از ۱۰ تا ۱۵ اردیبهشت، ولی تاریخ دقیقش بستگی به وضعیت آب‌وهوا و باز شدن گل‌های محمدی داره.
اوج گلابگیری بین ۲۰ اردیبهشت تا ۱۰ خرداد اتفاق می‌افته. توی این بازه، گل‌ها به بهترین حالت خودشون می‌رسن؛ هم عطرشون قوی‌تره، هم کیفیت گلاب بیشتره. دیگ‌ها توی این ایام بی‌وقفه روشنه، و فضاهای گردشگری مثل قمصر، نیاسر، برزک، و روستاهای اطراف پر از توریسته.
تا اواخر خرداد، توی بعضی مناطق کوهستانی و خنک‌تر، هنوز گلابگیری ادامه داره. البته دیگه اون حجم اولیه نیست، ولی بعضی تولیدی‌ها برای گرفتن گلاب دوآتیشه یا عرقیجات دیگه از گل‌های باقیمونده استفاده می‌کنن.
گل محمدی یه گیاه خیلی حساسه. فقط یه‌بار در سال شکوفه می‌ده، اونم توی مدت کوتاه اردیبهشت. اگه دیر بچینی یا زود بجوشونی، کیفیت گلاب کم می‌شه. واسه همین، گلاب‌گیرها صبح خیلی زود گل‌ها رو می‌چینن، و همون روز می‌برن توی دیگ می‌جوشونن تا عطرش حفظ بشه.
اگه می‌خوای به‌عنوان توریست از این مراسم دیدن کنی، بین ۱۵ اردیبهشت تا ۵ خرداد بهترین زمانه. هم گل‌ها توی اوج خودشونه، هم مراسم گلابگیری به‌صورت کامل و پرشور برگزار می‌شه. تازه هوا هم عالیه؛ نه خیلی گرمه، نه سرد.
اگه قراره بری کاشان و مراسم گلابگیری رو از نزدیک ببینی، خب طبیعیه که بخوای بدونی کدوم جاها بهترن؟ کجاها هم گل و طبیعت دارن، هم مراسم پرشورتر برگزار می‌شه، هم امکانات برای گردشگرها بهتره؟
حالا بیا با هم بریم سراغ معروف‌ترین و بهترین جاهای گلابگیری کاشان:
۱. قمصر؛ قلب تپنده گلابگیری ایران
فاصله تا کاشان: حدود ۳۰ کیلومتر
قمصر معروف‌ترین و قدیمی‌ترین منطقه گلابگیری ایرانه. حتی وقتی می‌خوای از گلاب ایرانی توی دنیا حرف بزنی، اسم قمصر وسط میاد.
اینجا همه‌چیزش سنتیه: دیگای مسی، حوضای گل‌پر، کوچه‌های پر از عطر، و مردمی که انگار با گلاب بزرگ شدن.
مراکز گلابگیری سنتی و صنعتی زیادی اینجان، و خیلی‌ها تورهای گردشگری رو مستقیم به قمصر می‌برن.
۲. نیاسر؛ هم گلاب، هم آبشار، هم تاریخ
فاصله تا کاشان: حدود ۳۰ کیلومتر
نیاسر یه ترکیب جذابه از طبیعت و تاریخ. علاوه‌بر مراسم گلابگیری، اینجا آبشار معروف، چشمه اسکندریه و آتشکده‌ی باستانی هم داره که سفر رو کامل‌تر می‌کنه.
فضای نیاسر سرسبزتره و مراسم گلابگیری بیشتر توی حیاط خونه‌های قدیمی یا کارگاه‌های سنتی برگزار می‌شه.
۳. برزک؛ خلوت، باصفا و خاص
فاصله تا کاشان: حدود ۵۰ کیلومتر
اگه دلت می‌خواد یه جای خلوت‌تر ولی با اصالت بری، برزک یه انتخاب عالیه. باغای گل محمدی اینجا فوق‌العاده‌ان، هوا خنک‌تره و مردم هم مهمون‌نواز و خون‌گرم.
برزک نسبت به قمصر و نیاسر توریستی‌تر نشده، برای همین مراسم‌هاش حال و هوای سنتی‌تری دارن.
۴. ون و سده؛ روستاهای اصیل گلاب‌گیر
فاصله: اطراف کاشان، نزدیک قمصر
روستاهای ون، سده، کامو و جوشقان از جمله جاهایی هستن که گلابگیری سنتی رو بدون شلوغی شهر تجربه می‌کنی.
مناسبه واسه کسایی که دنبال فضای کاملاً محلی، چای زغالی، و گلابگیری با دستای خودشن!
گلاب کاشان انواع مختلفی داره اینجا انواع گلاب کاشان رو بهتون معرفی میکنیم :
1) گلاب سبک
از بار اول تقطیر گل محمدی به دست میاد، عطر ملایمی داره و بیشتر برای مصارف خوراکی و روزمره استفاده می‌شه.
2) گلاب سنگین (دو آتیشه)
دوباره گلاب معمولی رو با گل تازه تقطیر می‌کنن؛ عطرش خیلی قوی‌تره و کیفیتش بالاتره. مناسب برای مراسم مذهبی یا درمانی.
3) گلاب سه آتیشه
گلاب دو آتیشه رو دوباره با گل تازه می‌جوشونن. خیلی غلیظ و قویه، ولی چون مقدار کمی ازش به‌دست میاد، گرون‌تره.
4) گلاب پس‌آب‌دار (یا پس‌جوش)
از تفاله گل‌های قبلی و باقی‌مونده‌ی آب بعد از گلابگیری گرفته می‌شه. کیفیتش پایین‌تره و بیشتر صنعتی مصرف می‌شه.
5)گلاب زیرکش (یا مجدد)
گلابی که از گلابگیری دوم از گل‌های قبلاً استفاده‌شده به‌دست میاد. عطر ملایمی داره و مصرف عمومی یا آرایشی داره.
طراحی و توسعه با تیم باریز
